ÜNLÜ DÜŞMESİ:HECE DÜŞMESİ

[Admin]

1. İki heceli bazı kelimeler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında ikinci hecelerindeki dar ünlüler düşer: ağız / ağzı, alın / alnı, bağır / bağrım, beniz / benzi, beyin / beynimiz, boyun / boynu, böğür / böğrüm, burun / burnu, geniz / genzi, göğüs / göğsün, gönül / gönlünüz, karın / karnı, oğul / oğlu; çevir- / çevril-, devir- / devril- vb.

2. Ünlüyle başlayan ek aldıklarında vurgusuz orta hecesindeki dar ünlüsü düşen kelimelerle oluşturulan ikilemelerde ikinci kelimenin dar ünlüsü düşmez: ağız ağıza, burun buruna, koyun koyuna (yatmak), omuz omuza, devirden devire, nesilden nesile, oğuldan oğula, şehirden şehire vb.

3. İçeri, dışarı, ileri, şura, bura, ora, yukarı, aşağı gibi sözler ek aldıklarında sonlarında bulunan ünlüler düşmez: içerde değil içeride, dışardan değil dışarıdan, ilerde değil ileride, şurda değil şurada, burda değil burada, orda değil orada, yukarda değil yukarıda, aşağda değil aşağıda vb.

HECE DÜŞMESİ



İki heceli olup ikinci hecesinde dar bir ünlü (ı,i,u,ü) bulunan kelimeler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında kelimenin ikinci hecesindeki dar ünlü düşer. Meydana gelen bu ses olayına “hece düşmesi” denir.
Türkçe’de her ünlü aynı zamanda bir hece oluşturduğu için ünlü düşünce hece de düşmüş olur .Bundan dolayı hece düşmesine ünlü düşmesi denir.

1.İki heceli olup da ikinci hecesinde dar ünlü bulunan bazı organ ve akraba adlarında:
ağız-a>ağza burun-a>burna
beyin-e>beyne boyun-a>boyna
omuz-a>omza göğüs-e>göğse
karın-ı>karnı beyin-e>beyne
kayın-ı>kaynı oğul-u>oğlu
gönül-ü>gönlü akıl-ı>aklı

2.İki heceli olup ikinci hecesinde dar bir ünlü bulunan yabancı dilden dilimize geçmiş kelimeler:
sabır-ı>sabrı fikir-i>fikri
şükür-ü>şükrü zikir-i>zikri
zehir-i>zehri gayr-ı>gayrı
kayıp ol->kaybol- emir-e>emre

3.İkinci hecesinde dar bir ünlü bulunan kimi fiillere ünlüyle başlayan bir ek gelirse :
devir-ik>devrik sıyır-ık>sıyrık
süpür-ün>süprüntü kıvır-ım>kıvrım
çevir-il->çevril-

4.Bazı birleşik kelimelerin teşkilinde :
Pazar+ertesi>pazartesi kayın+ana>kaynana
Cuma+ertesi>cumartesi kahve+altı>kahvaltı
Pek+iyi>peki

Not:“Assubay” imlâsı yanlıştır, doğrusu “astsubay”dır.

5.Yapım eki almış bazı kelimelerde:
sarı-ar->sararmak oyun-a>oyna-
uyu-ku>uyku sızı-la>sızla-
yalın-ız>yalnız yanıl-ış>yanlış
ileri-le->ilerle ileri-de>ilerde

Not:”Aşağıda” , “yukarıda” ,”nereden”,”burada”,”şurada”kelimelerini “aşağda” , “yukarda”,”nerden”,”şurdan”ve “burdan” şeklinde yazmak yanlıştır.